Tinh dầu chiết xuất theo phương pháp lôi cuốn hơi nước Cô giáo Đỗ Thị Thùy
Dung hiện là giáo viên bộ môn hóa học Trường THCS Trần Hưng Đạo, thành phố Biên
Hòa. Cô Thùy Dung cho biết, nến thơm xua muỗi từ nguyên liệu thiên nhiên thực
ra là sản phẩm của những bài học thực hành của cô và trò trên lớp. Thế nhưng
khi sáng chế thành công, đưa sản phẩm vào sử dụng hàng ngày thì cực kỳ hiệu quả,
nến thơm không chỉ tạo thêm cho không gian buổi tối nét lãng mạn, ấm ấp mà còn
có hiệu quả rất cao trong việc xua muỗi, bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Nến thơm xua muỗi được chiết xuất từ tinh dầu
thiên nhiên hoàn toàn, trong đó, thành phần chính là tinh dầu sả, tinh dầu vỏ
chanh và sáp ong, ngoài ra không có thêm bất kỳ hóa chất hay phụ gia độc hại
nào. Về phương pháp lấy tinh dầu, cô Thùy Dung cho biết, tinh dầu được chiết
xuất bằng phương pháp chưng cất lôi cuốn hơi nước, đây là phương pháp chiết
xuất tinh dầu dựa trên sự khuếch tán và lôi
cuốn theo hơi nước của những hợp chất hữu cơ trong tinh dầu khi tiếp xúc với
hơi nước ở nhiệt độ cao. Sự khuếch tán sẽ dễ dàng khi tế bào chứa tinh dầu
trương phồng do nguyên liệu tiếp xúc với hơi nước bão hòa trong một thời gian
nhất định. Ngay khi nguyên liệu được làm vỡ vụn thì chỉ có một số mô chứa
tinh dầu bị vỡ và cho tinh dầu thoát tự do ra ngoài theo hơi nước lôi cuốn đi.
Phần lớn tinh dầu còn lại trong các mô thực vật sẽ tiến dần ra ngoài bề mặt
nguyên liệu bằng sự hòa tan và thẩm thấu. Ở nhiệt độ nước sôi, một phần tinh
dầu hòa tan vào trong nước có sẵn trong tế bào thực vật. Dung dịch này sẽ thẩm
thấu dần ra bề mặt nguyên liệu và bị hơi nước cuốn đi. Còn nước đi vào
nguyên liệu theo chiều ngược lại và tinh dầu lại tiếp tục bị hòa tan vào lượng
nước này. Quy trình này lặp đi lặp lại cho đến khi tinh dầu trong các mô thoát
ra ngoài hết.
Theo
cô Thùy Dung, công đoạn khó khăn cũng là công đoạn quan trọng nhất của quá
trình chưng cất tinh dầu là cần điều chỉnh nhiệt độ trong quá trình vận hành lò
chưng cất để cho ra sản phẩm tinh dầu đạt chất lượng. Theo đó, nhiệt độ giai
đoạn đầu nằm trong khoảng từ 70-75°C và thổi dòng hơi tuần hoàn cho nguyên liệu
chín đều. Mục đích là hấp chín nguyên liệu sả, chanh… và phá vỡ các mô chứa
tinh dầu. Ở giai đoạn 2 cần gia nhiệt cho nồi hấp đến 80-85°C đồng thời mở khóa
cho dòng hơi chạy qua hệ thống làm lạnh. Cấp không khí cho nồi hấp với cường độ
thấp. Thời gian đầu của quá trình này thu hồi gần như đa số tinh dầu trong các
nguyên liệu. Ở giai đoạn 3 cần gia nhiệt tối đa đến 90-95°C để thu hồi hết những
tinh dầu còn lại. Khi tạo ra sản phẩm nến thơm, người dùng có thể yên tâm hoàn
toàn về mặt bảo vệ sức khỏe, kể cả với trẻ nhỏ và phụ nữ có thai. Cũng theo cô
Dung, chúng tôi tiến hành chưng cất tinh dầu trên hệ thống chưng cất thực hành
được trang bị, thế nhưng, người dân cũng có thể tiến hành chưng cất tinh dầu
tại nhà theo phương pháp thủ công để ít gây tốn kém kinh phí.
Nguyên liệu chính để chiết xuất tinh dầu làm nến thơm
Cùng tham gia thực hiện quá
trình làm nến thơm xua muỗi, cô giáo Vũ Thanh Hoài (giáo viên Trường THCS Trần
Hưng Đạo, thành phố Biên Hòa cho biết), thực ra việc làm nến được tiến hành dựa
trên việc ứng dụng lý thuyết bài học vào quá trình thực hành tạo sản phẩm ứng
dụng thực tế, song mục đích của việc sáng tạo sản phẩm nến thơm lại xuất phát
từ nhu cầu thực tế. Chúng tôi hiện công tác tại Trường THCS Trần Hưng Đạo nhưng
gia đình hiện sống tại phường Trảng Dài và xã Phước Tân. Trong những năm gần
đây, đây là những địa bàn ghi nhận số ca mắc sốt xuất huyết khá cao, bên cạnh
đó, thông tin từ Trung tâm Y tế dự phòng của tỉnh cũng cho biết, mật độ côn
trùng phát sinh muỗi tại các địa bàn trên khá dày, nhất là vào mùa mưa khi độ
ẩm không khí tăng cao. Từ thực tế bài giảng, chúng tôi cũng rất muốn sáng tạo
ra được một sản phẩm có ích cho cộng đồng. Từ khi sáng chế thành công loại nến
thơm xua muỗi, đưa vào sử dụng trong gia đình, hiệu quả xua muỗi khá rõ rệt.
Sản phẩm cũng được học sinh giới thiệu đến các bậc phụ huynh và được rất nhiều
phụ huynh hào hứng đón nhận, sử dụng và cho phản hồi tích cực.
Về hiệu quả bài giảng, việc chế
tạo thành công nến thơm xua muỗi tuy đơn giản mà thiết thực, gần gũi với đời
sống nên gây được hiệu quả tích cực đến giờ học hóa học tại lớp. Chính những
sáng tạo thiết thực này đã giúp nhiều học sinh nhận rõ, việc học tập bộ môn hóa
học cũng như các môn khoa học tự nhiên không khô khan khi chỉ dừng lại việc học
lý thuyết mà còn có nhiều ứng dụng thiết thực trong đời sống hàng ngày. Ngoài
ra, việc sáng tạo giải pháp từ việc ứng dụng lý thuyết bài học cũng tạo hứng
thú nghiên cứu khoa học, khơi dậy tinh thần sáng tạo, khơi dậy đam mê nghiên
cứu khoa học cho học sinh. Dựa trên sản phẩm này làm cơ sở nghiên cứu những sản
phẩm giá trị từ thực tiễn trên cơ sở nguyên liệu tự nhiên sẵn có.
Diệu Linh